خاک گیری فرش، که به عنوان غبارگیری فرش نیز شناخته میشود، نه تنها یک مرحله ساده، بلکه گامی حیاتی و نهادی در فرآیند نگهداری و نظافت فرش محسوب میشود و نقشی بنیادین پیش از هرگونه شستشو ایفا میکند. این عملیات اساسی، به منظور زدودن گرد و غبار، ذرات ریز و آلودگیهایی که در طول زمان در عمق الیاف فرش نفوذ کرده و فشرده شدهاند، انجام میشود. اهمیت آن از آن روست که عدم خاکگیری کامل یا انجام ناقص آن، موجب باقی ماندن کثیفیها در گرهها و تار و پود فرش شده، کیفیت نهایی شستشو را به شدت کاهش داده و فرش را “چرک مور” میکند.
علاوه بر این، تجمع طولانیمدت گرد و غبار و میکروبها میتواند به پوسیدگی و آسیب دیدگی بافت فرش منجر شده و سلامت افراد منزل را به خطر اندازد. روشهای گوناگونی برای این کار وجود دارد؛ از شیوههای سنتی مانند تکاندن، ضربه زدن به فرش با چوب، و برس زدن که اغلب با استفاده از جاروبرقی تکمیل میشود، تا روشهای مدرن و مکانیزه با استفاده از دستگاههای خاک گیری اتوماتیک. این دستگاهها شامل انواع تسمهای، گردان و غلتکی هستند که با وارد کردن ضربات ارتعاشی یا حرکت دورانی و سپس مکش قوی، ذرات محبوس شده را به طور کارآمد از فرش خارج میسازند. از این رو، قالیشوییهای معتبر خاکگیری را به عنوان ستون فقرات فرآیند نظافت خود تلقی کرده و بر انجام دقیق آن تأکید دارند تا علاوهبر تضمین پاکیزگی عمیق، به افزایش طول عمر فرش نیز کمک شود.
| دستهبندی | روش/دستگاه | توضیحات | مزایا / معایب |
|---|---|---|---|
| روشهای دستی و سنتی | برس زدن | زدودن گرد و غبار از الیاف با برس در جهت خواب فرش | مناسب فرشهای عتیقه؛ خطر کمتر آسیب |
| تکاندن فرش | حرکت موجی با تکاندن؛ مناسب فرشهای کوچک | ساده اما امکان آسیب به بافت | |
| ضربه با ترکه یا جارو | آویختن فرش و ضربه زدن به پشت آن | قدیمی؛ امروزه کمتر توصیه میشود | |
| پهن کردن روی زمین و راه رفتن | خروج تدریجی خاک با حرکات مکانیکی | مناسب فرشهای مقاوم | |
| پهن کردن روی توری و ضربه زدن | خروج خاک بدون بازگشت به فرش | روش مکمل برای کارایی بیشتر | |
| جاروبرقی | مکش منظم گرد و غبار سطحی | بهترین روش روزانه؛ توصیه ۲-۳ بار در هفته | |
| روشهای دستگاهی و ماشینی | دستگاه ضربه ارتعاشی | وارد کردن ضربات مساوی + مکش قوی | کارآمد و رایج در قالیشوییها |
| ماشین غبارروبی دورانی | حرکت استوانهای مشبک + مکش ذرات | پرکاربردترین دستگاه مدرن | |
| دستگاه تسمهای | ضربه با تسمه چرمی و سگک فلزی | خطرناک؛ امروزه کنار گذاشته شده | |
| دستگاه غلتکی | حرکت روی غلتکها + لرزش | دارای مکنده برای جمعآوری خاک | |
| هوای فشرده | جدا کردن ذرات با فشار هوا | به فرش آسیب نمیزند؛ محیط آلوده میشود | |
| نکات و ملاحظات | اهمیت خاکگیری | مانع چرک مور شدن و پوسیدگی فرش | ضروری پیش از شستشو |
| دستهبندی فرشها | بر اساس میزان خاک و نوع بافت | تنظیم زمان و روش خاکگیری | |
| آمادهسازی فرش | دوردوزی، لفافدوزی، خشک کردن در آفتاب | جلوگیری از آسیب در حین خاکگیری | |
| ایمنی و تجهیزات | ماسک، دستکش، عینک و لباس کار | حفاظت از سلامتی اپراتور |
چرا خاک گیری فرش مهم است؟
فرش ها به مرور زمان گرد و غبار زیادی را در خود جمع میکنند، حتی اگر بهظاهر تمیز باشند. خاک و گرد و غبار به عمق تار و پود فرش نفوذ کرده و باعث فرسایش تدریجی الیاف آن میشوند. این ذرات ریز بهویژه در فرشهای پرزدار بیشتر تجمع پیدا میکنند و اگر بهموقع از بین نروند، مشکلات مختلفی را به وجود میآورند.
مشکلاتی که عدم خاکگیری ایجاد میکند
- آلرژی و مشکلات تنفسی: گرد و غبار موجود در فرش میتواند باعث تحریک بینی و گلو، عطسههای مداوم، سرفه و حتی تشدید بیماریهای تنفسی مانند آسم شود.
- تغییر رنگ و کدر شدن فرش: انباشته شدن خاک در تار و پود باعث میشود که فرش بهمرور رنگ طبیعی خود را از دست بدهد و ظاهری کهنه و کدر پیدا کند.
- فرسودگی الیاف: ذرات گرد و غبار خاصیت سایندگی دارند و با هر بار راه رفتن روی فرش، این ذرات مانند سمباده روی الیاف عمل کرده و به مرور باعث پوسیدگی آن میشوند.
افزایش طول عمر فرش با خاک گیری اصولی
با خاک گیری منظم، ذرات مخرب از بافت فرش خارج شده و روند فرسودگی آن کاهش مییابد. این کار نهتنها ظاهر فرش را تمیزتر و درخشانتر نگه میدارد، بلکه از آسیبهای ناشی از تجمع گردوغبار جلوگیری کرده و نیاز به شستشوی مکرر را کاهش میدهد. در نتیجه یک فرش سالم، زیبا و بادوام برای سالهای سال دارید.
برای اینکه بیشتر با راههای افزایش طول عمر فرشتون آشنا بشید، میتونید به مقاله نگهداری از فرش برای افزایش طول عمر سر بزنید و نکات کاربردیش رو مطالعه کنید.
روش های خاک گیری فرش
خاک گیری فرش یکی از مهمترین مراحل تمیز کردن فرش است که به دو روش سنتی (دستی) و صنعتی (ماشینی) انجام میشود. هرکدام از این روشها مزایا و محدودیتهای خاص خود را دارند و بسته به شرایط فرش، یکی از آنها میتواند گزینه بهتری باشد.
خاک گیری سنتی و دستی
روشهای سنتی برای خاک گیری فرش همچنان در بسیاری از خانهها استفاده میشود. این روشها مناسب فرشهای سبکتر و کوچکتر هستند که بهراحتی قابل جابهجایی و تکاندن هستند.
- تکاندن فرش
یکی از سادهترین و قدیمیترین روشهای خاک گیری فرش، تکاندن آن در فضای باز است. با این کار، مقدار زیادی از گرد و غبار سطحی از بین میرود. - مزایا: حذف سریع گرد و خاک سطحی، روش ساده و کمهزینه
- معایب: مناسب فرشهای سبک است و نمیتواند گردوغبار عمقی را از بین ببرد
- جارو زدن
برای تمیز کردن فرش به صورت روزانه، استفاده از جاروبرقی ضروری است. اما همه جاروبرقیها مناسب خاکگیری نیستند. جاروبرقیهای پرقدرت با مکش بالا، مخصوصاً مدلهایی که دارای فیلتر هپا (HEPA) هستند، بهترین گزینه برای حذف گردوغبار عمقی هستند. - مزایا: دسترسی به گرد و غبار عمقی، جلوگیری از ورود گرد و خاک به هوا
- معایب: نیاز به جاروبرقی با مکش بالا، حذف نکردن کامل گردوغبار در فرشهای کهنه
- ضربه زدن با چوب یا پارو
در این روش، فرش را روی یک سطح محکم آویزان کرده و با یک چوب یا پارو به پشت آن ضربه میزنند تا گرد و غبار آزاد شود. این روش معمولاً در کنار تکاندن استفاده میشود. - مزایا: حذف گردوغبار عمقی تر نسبت به تکاندن
- معایب: سخت و زمان بر، امکان آسیب به بافت برخی فرش ها
خاک گیری ماشینی در قالیشویی ها
در قالیشویی ها از دستگاه های مکانیزه برای خاک گیری فرش استفاده می شود که در مقایسه با روشهای سنتی، کارآمدتر و سریعتر هستند.
استفاده از دستگاه های خاک گیری مکانیزه: این دستگاه ها با لرزش های کنترل شده و مکش قوی، گرد و غبار عمقی را از داخل فرش بیرون میکشند. برخی از دستگاههای پیشرفته، ترکیبی از مکش و برسهای چرخان را به کار میگیرند که به حذف گردوغبار کمک میکند.
- مزایا: حذف ۹۰٪ گرد و غبار، مناسب برای فرش های حساس و ضخیم
- معایب: نیاز به مراجعه به قالیشویی، هزینه بر بودن نسبت به روشهای خانگی
تفاوت خاک گیری ماشینی با روش خانگی
- دستگاه های مکانیزه قادرند گردوغبار عمقی را از تار و پود فرش خارج کنند، درحالیکه جاروبرقیهای خانگی فقط سطح فرش را تمیز میکنند.
- روشهای سنتی مانند تکاندن و ضربه زدن، بیشتر برای از بین بردن خاک سطحی مناسب هستند، درحالیکه قالیشوییها با دستگاههای پیشرفته، خاکگیری را با دقت بالاتری انجام میدهند.
- خاک گیری ماشینی برای فرش های نفیس و حساس، ایمن تر و موثرتر است، زیرا ضربات شدید روشهای سنتی ممکن است به بافت آنها آسیب برساند.
کدام روش بهتر است؟
اگر فرش شما سبک و قابل جابهجایی است، میتوانید از روشهای دستی مانند جاروبرقی، تکاندن و ضربه زدن استفاده کنید. اما برای فرشهای بزرگ، سنگین، قدیمی یا حساس، مراجعه به بهترین قالیشویی و استفاده از خاکگیری ماشینی بهترین گزینه است.
چه زمانی باید خاک گیری فرش انجام شود؟
خاک گیری فرش یکی از مراحل ضروری تمیز کردن و نگهداری فرش است که باید در زمان مناسب انجام شود. اگر خاک و گردوغبار بیش از حد در الیاف فرش باقی بماند، باعث کاهش کیفیت، تغییر رنگ و حتی آسیب به بافت آن میشود. اما نکته مهم این است که تعداد دفعات و روش خاکگیری بسته به نوع فرش، میزان استفاده و شرایط محیطی متفاوت است.
علائم و نشانه های نیاز به خاک گیری فرش
قبل از هر چیز، باید بدانید چه زمانی فرش شما نیاز به خاکگیری دارد. برخی از نشانههای مشخص عبارتند از:
- تیره و کدر شدن رنگ فرش: اگر بافت و رنگ فرش مانند روز اول شفاف و درخشان نیست، احتمالاً گردوغبار زیادی در آن نفوذ کرده است.
- افزایش آلرژی و مشکلات تنفسی: گردوغبار و آلودگی های موجود در فرش میتوانند باعث عطسه، سرفه، سوزش چشم و مشکلات تنفسی شوند.
- وجود گردوغبار هنگام تکاندن: اگر هنگام تکاندن یا ضربه زدن به فرش، مقدار زیادی گرد و خاک در هوا پخش شود، وقت آن رسیده که خاکگیری انجام دهید.
- بوی نامطبوع و کهنگی: فرشهایی که مدتها تمیز نشدهاند، به دلیل تجمع گرد و غبار و رطوبت، بوی کهنگی و نامطبوعی میگیرند.
بهترین زمانبندی برای خاک گیری فرش
خاک گیری روزانه: مناسب برای فرش هایی که در محیطهای پر رفتوآمد قرار دارند.
- استفاده از جاروبرقی با قدرت مکش بالا، مخصوصاً مدلهایی که فیلتر هپا (HEPA) دارند، کمک میکند تا گردوغبار سطحی فرش از بین برود.
- حداقل هفتهای دو تا سه بار جارو زدن توصیه میشود تا از تجمع گردوغبار جلوگیری شود.
خاکگیری دورهای: اگر فرش در محیط هایی مانند پذیرایی یا اتاق خواب استفاده میشود، هر ۳ تا ۶ ماه یکبار نیاز به خاکگیری عمیقتر دارد.
- در این روش میتوان از تکاندن، ضربه زدن و استفاده از جاروبرقیهای قویتر استفاده کرد.
- اگر فرش سنگین و دستباف است، تکاندن شدید توصیه نمیشود، زیرا ممکن است باعث آسیب به بافت آن شود.
خاک گیری سالانه: هر سال یک بار، مخصوصاً قبل از شستشوی فرش، باید خاک گیری عمیق انجام شود.
- بهترین روش برای این کار، مراجعه به قالیشویی های معتبر است که با دستگاههای مکانیزه، گردوغبار عمقی را از فرش خارج میکنند.
- فرشهایی که در مناطق آلوده و پر گردوغبار قرار دارند، نیاز به خاکگیری سالانه بیشتری دارند.
تاثیر شرایط محیطی بر زمان خاکگیری
- در مناطق پر گرد و غبار (مانند شهرهای بزرگ و صنعتی): تعداد دفعات خاکگیری باید بیشتر باشد، حداقل یک بار در ماه به صورت عمیق و هفتگی با جاروبرقی.
- در مناطق مرطوب: رطوبت میتواند گرد و خاک را در تار و پود فرش نگه دارد و موجب کپکزدگی شود، بنابراین استفاده از جاروبرقیهای قوی و خشک کردن مناسب فرش ضروری است.
- در خانههایی با کودکان و حیوانات خانگی: مو، گردوغبار و آلایندههای مختلف سریعتر در فرش نفوذ میکنند، پس جارو زدن روزانه و خاکگیری هر دو تا سه ماه توصیه میشود.
اگر نیاز به قالیشویی دارید برای غبارگیری فرش هایتان می توانید از لیست زیر استفاده کنید، لیست زیر بر اساس موقعیت جغرافیایی شما می باشد:
- قالیشویی در شمال تهران
- قالیشویی در غرب تهران
- قالیشویی در شرق تهران
- قالیشویی فرش دستباف
- قالیشویی در مشهد
- رفوگری فرش در تهران
جمع بندی
خاک گیری فرش نه تنها به حفظ زیبایی و رنگ آن کمک میکند، بلکه با از بین بردن گردوغبار و آلودگیهای پنهان، طول عمر فرش را افزایش میدهد و از بروز حساسیتهای تنفسی جلوگیری میکند. اگر فرش بهطور منظم خاکگیری نشود، گردوغبار به عمق الیاف نفوذ کرده و باعث پوسیدگی تدریجی، تغییر رنگ و کاهش کیفیت آن میشود. روشهای مختلفی برای خاکگیری وجود دارد؛ از جارو کشیدن و تکاندن دستی گرفته تا استفاده از دستگاههای مکانیزه در قالیشوییها. برای جلوگیری از آسیب، باید روش مناسب با نوع فرش و میزان آلودگی انتخاب شود. اگر میخواهید فرش شما همیشه تمیز و سالم بماند، پیشنهاد میکنیم از خدمات حرفهای قالیشویی استفاده کنید. همین حالا برای دریافت مشاوره و شستشوی اصولی اقدام کنید.
چرا خاکگیری فرش مهم است؟
خاکگیری از تجمع گردوغبار جلوگیری کرده و باعث افزایش طول عمر فرش میشود.
هر چند وقت یکبار باید خاکگیری فرش انجام شود؟
بسته به میزان استفاده، معمولاً هر ۳ تا ۶ ماه یکبار خاکگیری عمیق توصیه میشود.
بهترین روش خاکگیری فرش در خانه چیست؟
جاروبرقی کشیدن منظم و تکاندن دورهای فرش از بهترین روشهای خانگی هستند.
آیا تکاندن فرش به بافت آن آسیب میزند؟
اگر با شدت زیاد و بهطور مداوم انجام شود، ممکن است به الیاف آسیب برساند.
استفاده از جاروبرقی برای خاکگیری کافی است؟
جاروبرقی سطحیترین گردوغبار را از بین میبرد، اما خاک عمیقتر نیاز به روشهای دیگری دارد.
قالیشوییها چگونه خاکگیری را انجام میدهند؟
با استفاده از دستگاههای مکانیزه که گردوغبار را بدون آسیب به الیاف خارج میکنند.
آیا خاکگیری باعث روشنتر شدن رنگ فرش میشود؟
بله، چون لایهای از گردوغبار که باعث کدر شدن رنگ شده، از بین میرود.
چگونه بفهمیم فرش نیاز به خاکگیری دارد؟
اگر با تکاندن، گردوغبار زیادی در هوا پخش شود، وقت خاکگیری فرش رسیده است.
فرشهای دستباف هم نیاز به خاکگیری دارند؟
بله، اما باید با دقت بیشتری انجام شود تا به بافت فرش آسیب نرسد.
